+7 (727) 267-28-83

курмангазы

Өнер бөлімінің оқу залында белгілі композитор, домбырашы, күйші Құрманғазы Сағырбайұлының 200 жылдығына арналған «Қайталанбас өнер иесі, ұлы күйші - Құрманғазы» атты кітап көрмесі ұйымдастырылды.

Құрманғазы Сағырбайұлы 1923 жылы Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауданының Жиделі ауылында дүниеге келген. Ол Бөкей хандығының әйгілі күйшісі Ұзақты өзінің ұстазы деп санады. Құрманғазы Байжұма, Баламайсан, Байбақты, Есжан және Шеркеш сияқты танымал домбырашылардан білім алып, шеберлігін шыңдады. Әйгілі күйшінің бүкіл өмірі әлеуметтік әділетсіздік пен езгіге, биліктің озбырлығы мен деспотизміне, еңбек халқының құқықсыздығына қарсы күреспен өтті. Құрманғазы Исатай Тайманов пен Махамбет Өтемісовтің басшылығымен Бөкей ордасы қазақтарының (1836-1838) халық көтерілісінің куәгері болды. Алғашқы күйлерінің бірі «Кішкентай» қазақтардың осы көтерілісіне арналған. Кейінгі «Ақбай», «Ақсақ киік», «Түрмеден қашқан», «Адай» және тағы басқа күйлерінде ол халықтың бостандық туралы армандарын жырлап, халықтың езгісіне наразылық білдірді. Қаңғыбастықтан, қорлаудан және қуғын-сүргіннен аман қалған күйші халықтың тәуелсіздік пен бостандық, өз жеріне деген сүйіспеншілік туралы терең ойларын бейнелейтін «Алатау» және «Сарыарқа» күйлерін шығарды. «Көбік шашқан» күйінде ол 1879 жылы Приморск округіндегі су тасқыны туралы әңгімелейді. «Ертен кетем», «Пабеске» өмірбаяндық күйлері белгілі домбырашының өміріндегі оқиғаларды сипаттайды. Құрманғазының: «Қайран шешем», «Аман бол, шешем, аман бол!» сияқты бірнеше шығармасы өмірінің қиын кезеңдерінде оны қолдаған Алқа анасына арналды.

Құрманғазының замандасы, оралдық журналист және ақын Н. Савичев былай деп жазды: «Сағырбаев – сирек кездесетін музыкалық жан және ол еуропалық білім алса, музыка әлемінде бірінші дәрежелі жұлдыз болар еді...». Құрманғазы «Лаушкен» күйін орыс досына арнады. Оның достық сезімдері «Машина», «Перовский марш» және т.б. күйлерінде айшықталады.

Құрманғазының музыкалық шығармашылығы жоғары бағаланып, ұлттық мәдениеттің алтын қоры болып есептелді. Құрманғазының шығармаларын қазіргі заманғы композиторлар: Б.Байқадамовтың хорларында, А.Жұбанов пен Ғ.А.Жұбанованың «Құрманғазы» операларында кеңінен қолданады. 1967 жылы композитор Евгений Брусиловский «Құрманғазы» симфониясын жазды. Көптеген қалаларда Құрманғазының құрметіне ескерткіштер тұрғызылды. Ұлы күйшінің бейнесі Қазақстан Республикасының маркалары мен ақша белгілерінде бар. Музыканттың есімі музыкалық мекемелер мен байқауларға, мемлекеттік академиялық оркестр мен консерваторияға, балаларға арналған музыкалық мектептерге, Қазақстан қалаларының көшелері мен алаңдарына берілді.

2005 жылы Қазақстанда Құрманғазы халық музыкалық аспабы негізін қалаушысының 3 СD дискіден тұратын «Күйлер жинағы» жарық көрді. Сондай-ақ, 2009 жылы «Қазақтың дәстүрлі мың күй» антологиясы жарық көрді.

Көрменің мақсаты - көрнекті композитор Құрманғазы Сағырбайұлының шығармашылық және музыкалық мұрасын өзектендіру, қазақ халқының ғасырлар бойғы ауызша-музыкалық мұрасын зерделеу және насихаттау.

Көрмеге Т.Мерғалиев, С.Бүркіт, О.Дүйсеннің «Қазақ күйінің тарихы»; «Қазақ өнерінің тарихы»; «Қазақ музыкасы: Антология»; «Қазақ музыкасының тарихы»; «Сарыарқа» атты өмірлік және шығармашылық жолын ашатын материалдар қойылды. Құрманғазы «Сарыарқа. Күйлер»; «Құрманғазы: Жинақ»; «Құрманғазы. Күйлер»; А.Сейдімбек «Қазақтың күй өнері»;

«Ұлы даланың көне сарындары: Антология»; П.Момынұлының «Қазақ музыкасының қысқаша тарихы»; А.Тарақты «Күй шежіре»; А. Жұбановтың «Құрманғазы Сағырбаев», «Ғасырлар пернесі»; А.Қ.Жұбанов, С.Ә.Күзембай, Қ.Сахарбаева «Құрманғазы»; А.Затаевич «Қазақтың 500 ән, күйі»; «Күй қайнары»; М.Қожахметова «Менің шашылған энциклопедиям»; М.Өтеуов, Ш.Төлегенұлы «Ғасыр – ғасырға» және т.б. Сондай-ақ, оқырмандарды мерзімді баспасөзден алынған мақалалар, ноталық жинақтар, музыкалық шығармалар, партитуралар, Қазақстанның белгілі солистерінің орындауындағы композитордың әндері мен күйлерінің винилдік грампластинкалардағы жазбалары қызықтырады.

Кітап көрмесіне шақырамыз!